DIEPER DAN HET IJSSELMEER?

Het Meer van Te Werve, de Put: bekend in heel Rijswijk. Het bestaat al langer dan een eeuw, een grote, indrukwekkende plas. De omvang kun je met eigen ogen waarnemen. Maar hoe diep is het eigenlijk?

We pakken de papieren erbij. Abel Labouchere heeft als eigenaar van het terrein toestemming gevraagd om het meer te graven. Het is dus een kunstmatig aangelegd meer.

De vergunning werd in 1909 verleend: het Meer mocht maximaal 7,40 meter diep worden, met een helling van 1:3. Dus per 3 meter 1 meter dieper. Het jaar daarop werd er begonnen met het werk. Er kwam een verplaatsbaar railsysteem vanaf het gazon voor het landhuis, tot de dijk aan de overkant. Daarop reed een treintje met een wagon om het zand af te voeren. Pal daarachter kwam een “IJzeren Man” te staan: een graafmachine die vanaf het maaiveld het zand afgroef en in de wagon stortte. Eerst de ene helft van wat het Meer zou worden, toen de andere helft. Als laatste is het dammetje afgegraven waarop de rails lag. Zand weg, treintje weg, rails weg, sluis open en klaar was Abel! Het treintje ligt dus niet op de bodem, dat was toen al nepnieuws. Het zand werd gebruikt om het Laakkwartier op te hogen.

In 1956 is er opnieuw zand uit de grond gehaald. Dat mocht tot een diepte van 13,30 meter Delfland Peil en het ging om 50.000 m³ zand. Dat werd geen succes: er is te steil op de kant gegraven, waardoor de oever ging verzakken. Daarom is er in 1975, maar ook nog in de periode 1981-1985 puin gestort aan de kant van de dijk (naast de Generaal Spoorlaan). Dat puin is nog altijd goed zicht- en voelbaar voor wie daar loopt. (En voor de vrijwilliger die er een wandelroutepaaltje in de grond probeert te krijgen!)

Om uit te zoeken hoe diep het Meer na die zandafgravingen was hebben tuinbaas Kees Kort en geoloog Chris Gutjahr – beiden hartstochtelijke vrijwilligers tot het einde – in 1990 niet minder dan 2650 metingen verricht: met een bootje het hele meer op en rondgevaren om dieptemetingen te doen. Een eindeloze klus. Alle metingen zijn zorgvuldig genoteerd. Het diepste punt bleek 8,74 meter te zijn. Kort en Gutjahr hebben met die gegevens een tekening gemaakt met dieptelijnen.

 

Een diepste punt van 8,74 meter. Dat is erg diep. De gemiddelde diepte van het IJsselmeer is 4,40 meter, het diepste punt daar 9,50 meter. Hoeveel schepen zijn daar niet vergaan? Reden genoeg om toch nog eens een “Ballade van het Meer” te componeren, waar in de verte de Toren van het Landhuis lonkt (refrein).

Maar goed, de metingen zijn ruim 30 jaar oud, de bodem kan intussen best wat vlakker zijn geworden. Opvallend – voor wie de dieptelijnen bekijkt - is immers hoe steil de bodem afloopt. Op basis van de dieptelijnen is een dwarsdoorsnede getekend van het Meer. Van zo’n 20 meter ten westen van de witte brug aan de overkant van het Meer, tot de oever recht voor het Landhuis (langs de lijn van bovenstaande tekening). Dat ziet er als volgt uit:

 

Er is dus – in twee fasen - enorm veel zand weggehaald. Dat zand was er gekomen omdat het gebied ten zuiden van het landgoed zich - vanaf ongeveer 4500 jaar geleden - door zeedoorbraken ontwikkelde van laagveenmoeras tot waddengebied met veel zandstroken. Juist dat bood Labouchere veel en veel later de kans een paar emmertjes zand te scheppen en er een prachtig meer aan te leggen. Stille wateren, diepe gronden, moet hij toen al hebben gedacht.

MvL 08082021

Zie ook: Jan van Eijken en Willem van der Ende, Het Meer van Te Werve. Stichting Rijswijkse Historische Projecten