Op
het landgoed Te Werve hangen al sinds mensenheugenis enkele luidklokken,
waarvan niet altijd duidelijk was
waarvoor deze klokken gediend hebben.
Er
hangt een grote luidklok aan de
zuid-westzijde, de keukenzijde van huis Te Werve. Niet ver daar vandaan, aan
dezelfde zijde, hangt ook nog een kleiner klokje.
Op
het voormalige koetshuis staat op de nok van het dak eveneens een luidklok,
hoewel kleiner dan de eerstgenoemde klok. Waarvoor hebben deze klokken gediend
en waarom waren er drie klokken?
Lezend
in het boek "Dwars door Drenthe," geschreven door J.D. Minderhout,
kwam ons een passage onder ogen die de aandacht trok, omdat deze informatie gaf
over het doel van luidklokken. Voor alle duidelijkheid geven we hier de
betreffende passage uit het genoemde boek weer:
"Nadat
we bij Een de doorgaande weg naar Norg zijn opgegaan, slaan we de eerste weg
rechts af naar Westervelde, het dorp van de familie Tonckens. Maar liefst vijf
burgemeesters van die naam hebben over de gemeente Norg de scepter gezwaaid,
terwijl ze in Westervelde woonden.
‘De Tonckens' behoorden tot die oude regentenfamilies, die
gedurende honderden jaren een belangrijke rol in het Drentse bestuurlijke leven
speelden. Ook in de rechterlijke macht bekleedden zij vaak belangrijke functies
in Assen en Hoogeveen, waarbij de merkwaardige wijze van leven van sommigen van
hen daar veel opzien baarde.
In
Westervelde bewoonden ‘de Tonckens' twee opvallende behuizingen. Een hoog, wit,
statig, rechthoekig herenhuis, vastgebouwd aan een boerderij diende in het
begin van de twintigste eeuw burgemeester E.J.Tonckens tot woning.
Aan
de rechterzijde van het huis hangt nog de "bengelklok", die diende om
het personeel aan werk- en rusttijden te herinneren.
Het
andere huis is veel ouder en werd waarschijnlijk al sinds de Middeleeuwen
bewoond. De lange oprijlaan, het door grachten omgeven terrein en het statige
voorkomen, doen veronderstellen dat we hier met een havezathe te doen hebben.
De schijn bedriegt, nimmer hebben de bewoners van het Huis te Westervelde
riddermatige rechten bezeten.
Ook
hier hangt een bengelklokje onder een houten koepeltje, aangebracht tegen het
schuin oplopende dak. Het hangt er al sinds 1789 en om het bezit ervan werd in
1790 nog een rechtszaak gevoerd door de gebroeders Wyncko en Joachinus Lunsingh
Tonckens. De heren werden ervan beschuldigd het klokje wederrechtelijk van het
huis Dickninge in De Wijk verwijderd te hebben, maar ze hadden kennelijk al
zoveel advocatenbloed in hun aderen, dat ze de zaak wonnen. Het klokje mocht
blijven hangen en... het hangt er nog.”
Wat
betreft de klokken op het landgoed Te Werve, wist de heer C.J. Kort, die meer
dan veertig jaar als hovenier op het landgoed gewerkt heeft, zich te herinneren
dat ook de klok op het voormalige koetshuis werd gebruikt om het personeel dat
buiten op het landgoed werkte te waarschuwen dat het etenstijd was. In de oude
tijd was het hoge uitzondering dat een werkman een horloge op zak had. Het had
dezelfde betekenis als het “pot te vuur” luiden van de torenklok van de
dorpskerk. Werd tegen het middaguur “pot
te vuur”geluid, dan wisten de mannen die op de velden rond het dorp werkten dat
het tijd was om huiswaarts te gaan voor het middagmaal. De vrouwen werden
tevens gewaarschuwd dat het tijd was om de pot op het vuur of het petroleumstel
te zetten. Het gebruik is lange tijd, ook toen de noodzaak daarvoor allang niet
meer bestond, volgehouden.
De
grote luidklok aan de zijkant van Huis Te Werve werd gebruikt om de landheer te
waarschuwen als hij gezocht werd en ergens op het landgoed vertoefde.
Kijkend
vanuit een bovenraampje van het damestoilet op de 1e verdieping van
het clubhuis hadden we gezien dat de grote luidklok van een opschrift was
voorzien. Daar de klok gedeeltelijk boven het restant van de oude slotgracht
hing, was het moeilijk dit opschrift van nabij te bekijken. Ook een verrekijker
bracht geen uitkomst.
De
glazenwasser heeft ons geholpen. Hij zette zijn lange ladder in de vijver en
klom naar boven. Er dient gezegd te worden dat de glazenwasser wel vaker te
water gaat om de ramen van het gedeelte van het huis boven de gracht schoon te
maken. De klok was voorzien van de tekst “SOLI DEO GLORIA, AO 1729”. Volgens
onze informatie betekent dit “Eere aan God, 1729”. De klok was versierd met een
aantal symbolen, bazuinblazende engelen, druiven en granaatappels.
De
bazuinblazende engelen symboliseren de aankondiging van het wereldgericht. De
wijndruiven symboliseren de wijn, bloed van Christus. De granaatappels
symboliseren opstanding en eeuwig leven. Dit alles duidt op een sterk
religieuze inslag van de kasteelbewoners, die over een eigen huiskapel konden
beschikken.
De grote luidklok van Te Werve
De
grote klok werd enige tijd later op ons verzoek tijdelijk van de muur
verwijderd, zodat deze goed bestudeerd kon worden. Aan de slijtage van de
klepel was duidelijk te zien dat de klok in de ruim 250 jaar van haar
klokkenleven veel van zich heeft laten horen. De grote klok is ook zichtbaar op
de aquarel van Daniel Gevers van Huis te Werve. Op deze aquarel van 1824 wordt
het huis afgebeeld vanaf de vijverzijde. Het jaartal 1729, dat op de klok
voorkomt is geen onbekend jaartal. Er bestaat namelijk een gravure van Abraham
de Haan, gemaakt naar een tekening van H. Spilman. Deze gravure heeft als
onderschrift ”Het Huis Te Werve by Ryswyk,1729”. We hebben in andere
publicaties gelezen, dat er omstreeks die tijd een verbouwing van Huis Te Werve
heeft plaatsgevonden. Dit betrof geen ingrijpende uitwendige verandering, wel
ondermeer een wijziging van de toren, de vensters werden omringd met een
metselmozaiek en er kwamen sierstenen op de hoeken van het gebouw, etc. Er zou
mogelijkerwijze verband kunnen bestaan tussen deze “opknapbeurt” van het huis
en het plaatsen van de klok.
Blijft
nog over het kleine klokje, dat vrij dicht bij de laatstgenoemde klok hangt.
Het lijkt niet onlogisch om te veronderstellen dat dit klokje diende om het
personeel van Huis Te Werve te waarschuwen als men hen nodig had. Verwarring
over de klokken kon niet ontstaan, want elke klok heeft zijn eigen klank.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten